Ćwiczenia wykorzystywane w RZS

Program rehabilitacji powinien skupić się na:

- zapobieganiu powstawaniu deformacji

- korekcji powstałych zniekształceń

- w miarę możliwości wzmocnienie siły mięśniowej i uelastycznianie struktur okołostawowych

- kompensacji.

W okresie zaostrzeń główną uwagę należy skupić na zapobieganiu zniekształceniom narządu ruchu. W tym czasie chory podświadomie przyjmuję pozycję przynoszącą ulgę w bólu, funkcjonalnie jednak niekorzystną. Rolą fizjoterapeuty jest korygowanie postawy i zapobieganie jej wadliwemu utrwaleniu.

Niezmiernie ważnym elementem terapii jest zapewnienie odpowiedniego łóżka oraz pozycji w czasie snu. Zaleca się leżenie na prostym materacu, bez poduszek z kończynami górnymi w lekkim odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej, lub też w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej, ze zgiętymi stawami łokciowymi.

Kończyny dolne wyprostowane w stawach biodrowych i kolanowych, staw skokowy w pozycji pośredniej, stopa podparta i zabezpieczona przed zgięciem podeszwowym.

W leżeniu tyłem wskazane jest podkładanie wałeczków pod odcinkiem lędźwiowym i szyjnym.

Chory w miarę możliwości powinien układać się bokiem i przodem.

Bardzo bolesne stawy można na czas odpoczynku unieruchomić w miękkich ortezach, co zabezpieczy je przed przykurczami. Zaleca się też częstą zmianę pozycji ułożeniowych.

W celu utrzymania zakresu ruchów należy 3 razy dziennie prowadzić ćwiczenia czynno-bierne kończyn górnych i dolnych oraz ćwiczenia izometryczne.

Zmiany spowodowane stanem zapalnym powodują bolesność stawów i tkanek okołostawowych, co z kolei wywołuje odruchowe napięcie mięśni. W efekcie staw zostaje jeszcze bardziej obciążony i przez to bolesny.

Leczenie ma na celu w pierwszym rzędzie przerwanie tego „błędnego koła”. Należy więc zadziałać jednocześnie przeciwbólowo i przeciwzapalnie, rozluźniająco i odciążająco stosując farmako- i fizykoterapię.

W pracy z pacjentem należy uwzględnić okresy zaostrzenia objawów, przejawiające się obrzękami, wysiękiem i bólem stawów, stanami podgorączkowymi oraz okresy remisji.

Stan powierzchni stawowych i uszkodzenie chrząstki określa 4-stopniowa skala Seyfrieda:

1 stopień uszkodzenia stawu – badany wykonuje ruch z obciążeniem kończyny płynnie, w pełnym zakresie

2 stopień uszkodzenia stawu – badany wykonuje ruch w pełnym zakresie, niewielkie obciążenie powoduje ból

3 stopień uszkodzenia stawu – badany wykonuje ruch w odciążeniu płynnie, bez odciążenia ruch wykonywany jest powoli, „skokami”

4 stopień uszkodzenia stawu – badany nie jest w stanie wykonać ruchu czynnego, w warunkach odciążenia ruch wykonywany jest w zakresie mniejszym od biernego zakresu ruchu w danym stawie.

-Przy uszkodzeniach 1 stopnia chory może wykonywać ćwiczenia oporowe, z obciążeniem ½ maksymalnego. Chory może również odbywać dalekie spacery, w razie potrzeby odciążając kończynę przez użycie laski lub kuli.

-Chorzy z 2 stopniem uszkodzenia stawu mogą wykonywać ćwiczenia czynne wolne lub w odciążeniu z oporem.

-Przy uszkodzeniu 3 stopnia zaleca się ćwiczenia w odciążeniu lub w odciążeniu z niewielkim (do 1kg) oporem. Stawy kolanowe w czasie chodu należy odciążyć poprzez zastosowanie stabilizatorów i kul.

-U chorych z uszkodzeniami 4 stopnia, gdy jest taka możliwość stosuje się ćwiczenia w odciążeniu, jeśli stan pacjenta na to nie pozwala należy prowadzić ćwiczenia czynno-bierne i wspomagane.

Dodatkowo u pacjentów z 1 i 2 stopniem uszkodzenia chrząstki w celu zapobiegania przykurczom zaleca się wykonywanie ćwiczeń czynnych wolnych.

  

Przykładowe ćwiczenia:

1.Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny dolne wyprostowane, staw skokowy w pozycji pośredniej
Ćwiczenie: krążenie stóp

2.Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny dolne wyprostowane, staw skokowy w pozycji pośredniej
Ćwiczenie: zginanie grzbietowe stóp

3.Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny dolne wyprostowane, staw skokowy w pozycji pośredniej
Ćwiczenie: naprzemienne zginanie i prostowanie kończyn dolnych w stawach biodrowych i kolanowych

4.Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny dolne wyprostowane, staw skokowy w pozycji pośredniej
Ćwiczenie: wyprost kończyny w stawie kolanowym z jednoczesnym zgięciem grzbietowym stopy

5.Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny dolne zgięte w stawach kolanowych , stopy oparte o podłoże
Ćwiczenie: unoszenie miednicy aż do wyprostu w stawach biodrowych

6.Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny dolne zgięte w stawach kolanowych , stopy oparte o podłoże
Ćwiczenie: unoszenie miednicy aż do wyprostu w stawach biodrowych, następnie naprzemienne prostowanie lewej i prawej kończyny w stawie kolanowym

7.Pozycja wyjściowa: leżenie na boku lewym
Ćwiczenie: obszerne krążenie kończyną dolną prawą, następnie zmiana ułożenia i krążenie drugą kończyną

8.Pozycja wyjściowa: leżenie przodem
Ćwiczenie: naprzemienne zginanie i prostowanie stawów kolanowych

9.Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem
Ćwiczenie: wznos kończyn dolnych do leżenie przewrotnego, następnie szybkie przejście do siadu prostego i powrót do pozycji wyjściowej

10.Pozycja wyjściowa: siad prosty
Ćwiczenie: skłon w przód, powrót do pozycji wyjściowej

11.Pozycja wyjściowa: siad prosty
Ćwiczenie: naprzemienne wznoszenie kończyn górnych

12.Pozycja wyjściowa: stanie w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane wzdłuż tułowia.
Ćwiczenie: krążenie ramion w przód., krążenie ramion w tył, naprzemienne krążenie ramion w przód, naprzemienne krążenie ramion w tył.

13.Pozycja wyjściowa: stanie w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane wzdłuż tułowia
Ćwiczenie: krążenie biodrami

14.Pozycja wyjściowa: stanie w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane wzdłuż tułowia.
Ćwiczenie: unoszenie rąk w górę – wdech nosem, opuszczanie rąk w dół – wydech ustami

15.Pozycja wyjściowa: stanie w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane wzdłuż tułowia, trzymają kijek
Ćwiczenie: unoszenie kijka w górę – wdech, opuszczanie kijka w dół – wydech

16.Pozycja wyjściowa: stanie w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane z przodu trzymają kijek
Ćwiczenie: uniesienie rąk z drążkiem w górę, skłon tułowia w prawo, powrót, skłon tułowia w lewo

17.Pozycja wyjściowa: stanie w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane z tyłu trzymają kijek
Ćwiczenie: odchylanie wyprostowanych ramion w tył, powrót do pozycji wyjściowej

18.Pozycja wyjściowa: stanie w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane wzdłuż tułowia
Ćwiczenie: odwiedzenie wyprostowanych rąk pod kątem 90° w stosunku do tułowia, kilkakrotne nawracanie i odwracanie dłoni (ruch jak przy wkręcaniu żarówki), powrót do pozycji wyjściowej

19.Pozycja wyjściowa: stanie w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane wzdłuż, dłonie splecione
Ćwiczenie: wspięcie na palce, uniesienie rąk w górę – wdech, powrót do pozycji wyjściowej – wydech

20.Pozycja wyjściowa: postawa zasadnicza, stopy zwarte
Ćwiczenie: przeprost w stawach kolanowych z jednoczesnym napięciem mięśni czworogłowych ud i pośladkowych wielkich, następnie rozluźnienie mięśni